ا
حکام پوشش و فلسفه و جایگاه حجاب در تعالی جامعه، محدوده پوشش، حجاب زن غیر مسلمان و پرسشهای متفاوت دیگر پیرامون حجاب از مباحثی است که آیتالله مکارم شیرازی در قالب 40 سوال به آنها پاسخ داده است.
ادامه مطلب را کلیک کنید
خبرگزاری شبستان: تجربه نشان داده است که به هر میزان که تفکر وهابی و تکفیری بر جوامع اسلامی سیطره یابد، مسلمانانی که تحتتاثیر قرار گرفتهاند، قدرت ارتباطی و اشتراک مفهومیشان را نسبت به یکدیگر از دست میدهند. این خطر بزرگی است که جهان اسلام را تهدید میکند. در واقع، در ورای رواج فرهنگ تکفیر و درگیری میان مسلمانان کوشش هدفمندی جهت تغییر تصورات مسلمانان از جغرافیای جهان اسلام نهفته است. تکفیر شیعیان و دیگر مسلمانان موجب میشود تا نقشههای جدیدی از دارالاسلام و دارالحرب و مانند آن ترسیم شود. این ها بخش هایی از سخنان کامیار صداقت ثمر حسینی، استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات امام علی (ع) است که در گفتگویی پیرامون جنایات وهابیت در جهان اسلام و تاثیر سوء بر سبک زندگی مسلمانان بیان شده است. مشروح این گفتگو از نظرتان می گذرد:
ریشه اصلی جنایات وهابیت در سوریه و مصر را در چه اعتقاداتی باید جستجو کرد؟
ابتدا باید گفت که مسلمانان همه با هم برادرند و مشکل اصلی جهان اسلام، نه شیعه در برابر اهل سنت که دشمنان تقریب و وحدت اسلامی است؛ چه آنان سلفی و وهابی باشند و یا نباشند؛ اما برای درک بهتر وقایعی که وهابیت در مصر و یا سوریه ایجاد کرده است باید سه سطح متداخل 1. سیاستها و راهبردها، 2. اجرا و 3. جامعه هدف را از هم جدا کرد.
ما اگر نقشه جهان اسلام را در مقابل خود بگذاریم و روی مراکز چاپ و انتشاراتی که علیه شیعه فعالیت میکنند، علامت بگذاریم و سپس با خطکش آنها را به هم وصل کنیم و بار دیگر و این بار بر اساس ملیت نویسندگان ضد شیعه و نیز محل تحصیل آنها خطوطی با رنگی دیگر ترسیم و به هم متصل کنیم و همینکار را درباره مراکز آموزشی و رسانهای ضد شیعی و مانند آن، هر یک با رنگی متمایز انجام دهیم، به ناگاه خود را مواجه با شبکهای از خطوط پیچیده و درهمتنیده میبینیم که رنگها به طرز معناداری در عربستان سعودی متراکم میشوند. وقایعی که در سوریه و بحرین و مصر و مانند آن جاری است، در این شبکه قابل درکاند. در اینجا، خطوط ترسیم شده توجه ما را به بسامد یا فرکانس اصلی آن با محوریت عربستان سعودی جلب میکند. حال اگر این ساختار پیچیده را از زاویه مراحل شکلگیری تاریخیاش مورد توجه قرار دهیم، خواهیم دید که کمکم چیزی در حال ایجاد است، یعنی در دوران معاصر و از دوران ملک فیصل و بهویژه ملک خالد، سیاستی دنبال میشود که میخواهد عقاید شیخ محمد بن عبدالوهاب را از جریانی حاشیهای به جریان اصلی اعتقادی در جهان اسلام مبدل کند و نیز خواهیم دید که بتدریج فعالیتهای سلفی از عربستان سعودی به سایر کشورها بهویژه مصر منتقل میشود و به تدریج مناسبات درونی این شبکه خطوط به هم پیوسته بیشتری مییابد.
به باور من، در حوزه سیاستها و راهبردها، بیش از آنکه اعتقادات مطرح باشد، کسب منافع و قدرت اهمیت دارد. هدف سران آل سعود از ترویج وهابیت، تحکیم قدرت است. از این رو مشاهده میکنیم که شاخه اصلی سلفیه هیچگاه از آل سعود انتقاد نمیکنند و منتقدان آل سعود، همگی شاخههای فرعی منشعب شده از شاخه اصلی هستند. همچنین سلفیه جهادی که در افغانستان و پاکستان و عراق و سوریه مورد حمایت آل سعود است، در داخل عربستان سعودی مجوز فعالیت علیه حکومت ندارد. این یعنی سلفیه ابزاری جهت تحکیم قدرت است. اگرچه همگی آنان در شیعهستیزی، همداستان هستند.
اما «مجریان» مانند شیوخ سلفی و «جامعه هدف» یا همان مردمی که از روی بیاطلاعی و تبلیغات منفی شیوخ سعودی، از شیعه متنفر شدهاند، سخت درگیر موضوعات اعتقادی هستند. به لحاظ اعتقادی، اصلیترین مسئلهای که شیعه در دوران معاصر با آن درگیر است، اتهام «اعتقاد شیعه به تحریف قرآن» است؛ اتهامی که به تعبیر مرحوم علامه عسکری (ره) عامل اصلی کشتار شیعیان پاکستان و اینک در سایر کشورهاست.
این اتهام در آن ساختاری که گفته شد، دائماً در سراسر جهان اسلام تکرار میشود تا به برداشت رایج از شیعه مبدل شود و نیک میدانیم که اقلیت فعال همواره قدرتمندتر از اکثریت خاموش است. زمانی که به اهل سنت چنین القاء کنند که شیعه دشمن قرآن است و برای آن حریم و حرمتی قائل نیست، دیگر به راحتی میتوان هر اتهامی را به شیعه زد و انجام هر کاری را توجیه کرد. مابقی اتهامات از قبیل یهودی بودن تشیع و یا تقیه به منزلة فریب و نیرنگ و ... در حاشیه این اتهام کلان هستند.
از همین رو اولویت اصلی ما مسئله قرآن است؛ نه در سیاق دفاع شیعه در برابر اهل سنت و یا سلفیها، بلکه به منزله یکی از دو اصل تفکر شیعی بر اساس حدیث ثقلین، به نحوی که نام شیعه در جهان اسلام بلافاصله تداعیگر قرآن و اهلبیت رسولالله (صلیالله علیه وآله) شود. اینکه ایران مجوز توزیع قرآن در موسم حج را ندارد، نشان از نقطهضعف دشمنان وحدت اسلامی دارد. ما کارهای بسیار خوبی در این زمینه چه به لحاظ نظری و چه به لحاظ عملی مانند تأسیس گنجینه قرآن مسجد چهلستون بازار تهران توسط مرحوم آیتالله حاج شیخ حسن سعید تهرانی (ره) داشتهایم، اما باید آنها را در نگرش راهبردی کلانی در سطح جهان اسلام بازنویسی کنیم و ساختارهایی جهت ترویج تقریب و همدلی در جهان اسلام بهوجود آوریم.
آیا دشمنی وهابیت تنها به شیعه محدود میشود یا دارای عواقب سوء و تخریبی برای اهل سنت نیز بوده است؟
به طور کلی وهابیت دو دوره یا دو رویکرد را تجربه کرده است. ابتدا علیه مذاهب اهل سنت موضعی سخت اتخاذ کرد که انتقادات شدید علمای اسلام را موجب شد. سید مرتضی رضوی کشمیری منابع منتقد اهل سنت در رد وهابیت را در ملحق کتاب «البراهین الجلیّة فی دفع تشکیکات الوهابیّة» اثر آیتالله سیدمحمدحسن قزوینی آورده است که نشان میدهد صورتمسئله اختلاف شیخ محمدبن عبدالوهاب با شیعه در ذیل اختلاف بسیار او با بسیاری از علمای مذاهب مختلف اسلامی است. حتی حسن مشهور آل سلمان از شیوخ سلفی ضد شیعی اردنی که از شاگردان برجسته محمد ناصرالدین آلبانی، فهرستی طولانی در حدود 120 اثر در نقد سلفیه و وهابیت اشاره دارد که بسیاری از آنها منابع اهل سنت هستند. مثالها از این دست بسیار است و در حوصله این گفتوگو نیست. یکی از دلایل وجود چنین چالشی آن است که سلفیه از چارچوب فقهی رایج مذاهب اهل سنت خارج شده است. برای مثال میتوان به نقدهای تند شیخ محمدامین شنقیطی که از اساتید عبدالعزیز بن باز بود بر کلام علامه صاوی در حاشیة «تفسیر جلالین» اشاره کرد که چرا او در ذیل آیة 23 از سورة کهف گفته است که تقلید جز از مذاهب چهارگانه صحیح نیست و خروج از مذاهب چهارگانه را گمراهی است؟ توجه شود که این بحثها خارج از فضای شیعهشناسی آنان روی میدهد و نقدهایی درونی از یکدیگر است.
اما در رویکرد یا مرحله دوم که به باور من از دوره فیصل شروع میشود، شیوخ سعودی با تغییر تاکتیکی، بجای مخالفت با علمای اهل سنت درصدد تربیت سلفی آنها برآمدند. بیجهت نیست بزرگترین جابهجایی جمعیتی استاد - دانشجوی جهان اسلام در عربستان سعودی رخ داد که آن را در مجلد سوم شیعهشناسی اهل سنت که اخیراً آن را در نشست علمی مرکز تحقیقات امام علی علیهالسلام درباره آن سخنرانی داشتم، به تفصیل اشاره کردهام. تقریباً تمام شیوخ سلفی طراز اول مصر و الجزایر و کویت و یمن و ... همگی مستقیم و یا غیرمستقیم شاگرد مؤسسات آموزشی سعودی بودهاند. امروزه برخی از علمای مذهب مالکی مانند شیخ عبدالفتاح مورو از مؤسسان جنبش النهضه تونس نسبت به اهداف سازمانیافتۀ برخی از شیوخ تندروی سلفی برای از میان برداشتن فقه مالکی در تونس و جایگزین کردن آن با فقه حنبلی در قالب اجتهاد سلفی، شدیداً نگران هستند. این دوره تأثیرات مخربتری از قبل داشته است که چهبسا اثرات اصلی آن در چند دهه آتی بیشتر نمایان شود.
رابطه وهابیت تکفیری با قدرتهای بزرگ از چه منظر قابل تبیین است؟
در این خصوص باید به چند نکته مهم توجه کرد: اول آنکه کشورهای غربی تنها از منافع خود حمایت میکنند. ادوارد سعید بهدرستی متوجه شده بود عامل حضور غرب در منطقه دو چیز است: 1. حفظ امنیت رژیم غاصب اسرائیل و 2. نفت؛ بنابراین صورتمسئله غرب با وهابیت در تأمین این دو هدف اساسی گره خورده است.
دوم آنکه راهبردشناسان غربی شدیداً متکی به دادههای رصد و اطلاعات و عملیات هستند. هدف آنان از رصد اسلام کسب قدرت جهت تشدید اختلافات درونی در جهان اسلام است. آنان جهت کسب منافع خود گاه از شعار «یکی کن و حکومت کن» استفاده میکنند که مثال بارز آن در اقتصاد وابسته جهانی دیده میشود و گاه از شعار «تفرقه بینداز و حکومت کن» استفاده میکنند که نمونهای از آن استفاده از فرق و مذاهب اسلامی برای تضعیف جوامع اسلامی است.
سوم آنکه جریانات مشکوک منتسب به شیعه مانند گروه یاسر الحبیب در لندن، با حمایت ملموس قدرتهای غربی، فعالیتهای زیادی را علیه تقریب مذاهب اسلامی و تحریک اهل سنت علیه شیعه انجام میدهند، و از آنها نیز در تحلیل واقعیت ماجرای شیعهستیزی در جهان اسلام نباید غافل شد. مقام معظم رهبری تعبیری نیکو از ندای وحدت داشتند که حنجره دعوت مسلمانان به وحدت حنجره الهی و زبان تحریک به دشمنی زبان شیطان است.
ما از زمان فعالیت گروه یاسرالحبیب در سال 2010 میلادی، با روند رو به رشد شیعههراسی در جهان اسلام مواجهایم. خوشبختانه با موضعگیری مقام معظم رهبری در صدور فتوای حرمت توهین به مقدسات اهل سنت و آشکار شدن دشمنی یاسر الحبیب با مرجعیت شیعه مانند مرحوم آیتالله بهجت (آیتاللهالعظمی سیستانی و حضرت آیتاللهالعظمی مکارم شیرازی که مرجعی است بیدار که واکنش بسیار خوب و بهموقعی داشتند و سایر علمای شیعه در جهان اسلام، نقشه انتساب اقدامات یاسر الحبیب به شیعه نقش بر آب شد، هر چند همچنان تبلیغات منفی جهت بسیج افکار عمومی جهان اسلام علیه شیعه در جریان است.
آیا حمایت قدرتهای غرب از وهابیت و جنایات آن، نقضی آشکار بر مدعیات حقوق بشری آنها است؟
چنانکه قبلاً اشاره شد، قدرتهای غربی به دنبال کسب منافع خود هستند و از این رو اگر حقوق انسانی دیگر ملل جهان با منافعشان در تعارض باشد، منافع خود را بر حفظ ارزشهای انسانی و الهی ترجیح میدهند. علاوه بر متفکران مسلمان، چهرههای غربی رویکرد واقعگرای روابط بینالملل هم نه از حیث اظهار همدردی با مسلمانان، بلکه از حیث بیان آنچه در جریان است، بر محوریت منافع غرب تاکید کردهاند. این بدان معناست که قدرتهای غربی، شهروندان دیگر ملل جهان را انسانهای درجه دوم میبینند. بهخاطر دارم عنوان خبر بیبیسی در تاریخ 11 سپتامبر 2004 م. چنین بود: «سه سال زندان برای نجات مجروح عراقی از درد و رنج» عنوان تداعیگر فداکاری انسانی و قدرنشناسی آن از سوی مسئولان بود. ولی واقعیت خبر چه بود؟ سرباز آمریکایی به نام جانی هورن، فردی عراقی، غیرنظامی و غیرمسلحی به نام قاسم حسن را که توسط آمریکاییها زخمی شده بود، به بهانه راحت کردن او، مجدداً به رگبار گلوله بست. فرمانده آن سرباز در دادگاه وی را سربازی برجسته با قابلیتهای بیشمار و اخلاقیات قوی معرفی کرده بود. آیا اگر قاسم حسن چنین کاری را با سرباز آمریکایی کرده بود، آمریکا همین مجازات را برای او وضع میکرد؟ در اینجا نیز ما شاهد محکومیت کشتار شیعیان مصر توسط مقامات آمریکایی هستیم، اما این محکومیت موجب نمیشود تا شبکههای اینترنتی و رسانهای تکفیری از سرورها و ماهوارههای غربی که عمدتاً متعلق به ایالاتمتحده هستند، حذف شود. آیا در ایالاتمتحده شبکهای که زمینههای فکری کشتار شهروندان آن کشور را ایجاد کند، مجوز ادامه فعالیت خواهد داشت؟
جنایات و تفکرات تکفیریها چه آسیبهایی برای سبک زندگی اسلامی بهعنوان آنچه در قرآن و سنت تصریح شده است، دارد؟
تجربه نشان داده است که به هر میزان که تفکر وهابی و تکفیری بر جوامع اسلامی سیطره یابد، مسلمانانی که تحتتاثیر قرار گرفتهاند، قدرت ارتباطی و اشتراک مفهومیشان را نسبت به یکدیگر از دست میدهند. این خطر بزرگی است که جهان اسلام را تهدید میکند. در واقع، در ورای رواج فرهنگ تکفیر و درگیری میان مسلمانان کوشش هدفمندی جهت تغییر تصورات مسلمانان از جغرافیای جهان اسلام نهفته است. تکفیر شیعیان و دیگر مسلمانان موجب میشود تا نقشههای جدیدی از دارالاسلام و دارالحرب و مانند آن ترسیم شود. موضوع تکفیر مسلمانان تنها نوشتهای در کتابها و یا اعلامیهای روی کاغذها نیست و تبعات عملی خطیری دارد. هر فتوای تکفیری، بهویژهزمانی که تمامیت یک مذهب اسلامی و نه خطای فردی را مورد هدف قرار دهد، گامی است در راستای شکستن تمامیت حریم جهان اسلام که همه عرصههای زندگی اجتماعی و فردی مسلمانان را دگرگون میکند.
جنایات و عقاید باطل وهابیت در روند اسلام هراسی و گسترش دامنه اقدامات غرب در این زمینه چقدر اثرگذار بوده است؟
ادوارد سعید (متفکر مسیحی فلسطینی) در مهمترین آثار خود نشان داد که غربیها تصویری غیرواقعی و معمولاً خشن از اسلام را به نمایش میگذارند. آنان در عین بهره گرفتن از ایجاد تفرقه در جهان اسلام، میکوشند تا تصویری خشن و بیمنطق از اسلام ارائه دهند تا مانع نفوذ اسلام به قلوب انسان ها شوند.
سخن پایانی...
من بارها به بهانههای مختلف تاکید کردهام که دانشگاهها و مراکز پژوهشی باید به صورت دائم فعالیتهای تقریبی و ضد تقریبی را رصد کنند و محصولات فرهنگی ارائه شده به جهان اسلام را با دقت تحلیل کنند. این کارها، کار یک نفر نیست و باید تبدیل به جریانی اثرگذار در مراکز پژوهشی کشور، با اولویت جهان اسلام شود.
بیداری اسلامی صرفا حرف زدن و مقاله نوشتن و اظهار نگرانی و دردمندی نیست؛ این بیداری یعنی بیدار بودن، یعنی رصد دائمی و ایجاد نظام بایگانی قابل رجوع برای دستاوردها و تجربیات گذشته. کافی است با جستجو در منابع کتابخانه ملی ایران، آثار علمی نوشته شده درباره لیبی و یمن و بحرین و پاکستان در بعد از انقلاب بررسی و تحلیل شود تا عمق بحران دانسته شود.
در اینجا تاکید میکنم که آثار آیتالله تسخیری که از بزرگان تقریب و وحدت اسلامی در عصر حاضر است، از مهمترین منابع موجود در فهم اندیشۀ تقریب، مبتنی بر آرمان حضرت امام خمینی (ره) است؛ آرمانی که همواره مورد تاکید و توجه مقام معظم رهبری بوده است
«خبرگزاری دانشجو»- چیستی الغدیر که برجسته ترین اثر علامه امینی است را برای مخاطبین ما تشریح بفرمایید.
صداقت: الغدیر عنوان معروفترین اثر علامه امینی است که به زبان عربی در یازده مجلد منتشر شده است. این توضیح نیز لازم است که برخی از اوراق الغدیر که در نجف اشرف باقی مانده بود، همچنان منتشر نشده است. «موسسه دایرهالمعارف الفقه الاسلامی» آن را در چهارده جلد (با دو مجلد کتاب ثمرات الاسفار الیالاقطار و یک مجلد فهرست اعلام) منتشر کرده است. عنوان اصلی آن چنین است: «الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب: کتاب دینی، علمی، فنی، تاریخی، ادبی، اخلاقی» این عنوان نشان میدهد که مجموعه الغدیر در واقع دایره المعارفی است جامع درباره حدیث غدیر که مشتمل بر مباحث قرآنی، روایی، ادبی، تاریخی، اخلاقی، فقهی و ... که تنوع مطالب و تتبع علامه در آن در نوع خود بینظیر است.
نیز باید به کاربرد وسیع امثال عربی و تشبیهات و استعارات عربی و همچنین کاربرد وسیع آیات قرآنی در پایان و یا در بین مطالب در آن کتاب اشاره کرد. مجلد اول آن عمدتا در حدیثشناسی است. ایشان حدیث غدیر را از یکصد و بیست صحابه پیامبر اکرم (ص) نقل کرده است و طبقات تابعین، طبقات محدثین بعد را، قرن به قرن، سال به سال تا زمان تالیف آورده است و این خود نشان میدهد که چنینی حدیثی با چنان راویان و اسناد محکمی نظیر ندارد.
مدخل هر مجلد از الغدیر با شعر شاعران آغاز میشود. من در ادامه به اهمیت آن اشاره میکنم و البته علامه در مجلد چهارم به شرح حال خود شاعران قصیدهسرایان غدیر پرداخته است.
وی در بخشهایی از الغدیر با تتبع کمنظیری در دوران خودش در میان مخالفان شیعه پرداخته که پاسخ به تهمتها در مجلد سوم و رد وهابیت و مشروعیت زیارت ائمه اطهار (ع) و پیامبر اکرم (ص) در مجلد پنجم آن نمود بیشتری یافته است. از مباحث مشهور تاریخی الغدیر میتوان به انتخاب یزید به جانشینی معاویه، خروج امام حسین (ع) و ماجرای کشته شدن عثمان اشاره کرد که در نوع خود بینظیر است.
از مباحث رجالی آن میتوان به جعل حدیث و سازندگان اخبار در دوران اموىها و عباسىها اشاره کرد. مباحث فقهی مختلفی نیز در الغدیر موجود است مانند موضوع ازدواج موقت که از موارد مورد اختلاف فقه شیعه و اهلسنت است، و حرمت تراشیدن ریش، نماز در سفر، حرمت غناء، سهطلاقه کردن زن، و مباحثی در حج تمتع.
از مباحث اخلاقی الغدیر میتوان به بحث علامه درباره حیاء و ایمان اشاره کرد. برخی از مباحث اعتقادی آن نیز عبارتاند از: رد دیگاه معصوم بودن امت، نفی رؤیت که از موارد خلاف میان شیعه و اهل سنت است. عقیده شیعه درباره خلافت و ...
این توضیح را نیز باید داد که شاگرد بزرگ ایشان مرحوم عبدالعزیز طباطبایی مشهور به محقق طباطبایی (ره) راه استادش را ادامه داد و کتاب «الغدیر فی التراث اسلامی» مکمل آن اثر گرانسنگ است.
«خبرگزاری دانشجو»- آیا الغدیر تنها اثر علامه امینی است؟
صداقت: علامه امینی علاوه بر کتاب «الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب» کتابهای دیگری نیز نگاشته است. این توضیح نیز لازم است داده شود که بعدها بخشهایی از الغدیر به صورت کتابی مستقل منتشر شد، اما اولین اثر علامه امینی، «شهداء الفضیلة» نام دارد که آن را در سن 35 سالگی در سال 1355 قمری در تبریز نگاشت و برای مرحوم علامه اردوبادی ارسال کرد و آن مرحوم آن را در نجف اشرف منتشر کرد. آن کتاب به شهدای روحانیت شیعه از سدۀ چهارم هجری به بعد، مجموعاً 130 شهید، میپردازد که در راه ولایت به شهادت رسیدهاند و آکنده از تتبعات تاریخی ارزشمندی است که مورد تمجید و حتی حیرت برخی علمای آن زمان واقع شد.
کتاب «سیرتنا و سنتنا» در واقع مجموعه دروس علامه امینی در سوریه به سال 1384 قمری است که در باب غلو و محبت اهل بیت (ع) و عزاداری سیدالشهداء (ع) است.
از دیگر آثار او «المقاصد العلیة فی المطالب السنیه» است که آن را نیز پیش از الغدیر نگاشته و در مباحث اعتقادى و در تفسیر برخی از آیات قرآن است. «تفسیر فاتحه الکتاب« اثر دیگری از او در حوزه تفسیر قرآن و مشتمل بر مباحث توحید، قضا و قدر و جبر و تفویض است.
همچنین حاصل یادداشتهای علامه در سفرهایش به هند و سوریه، کتاب «ثمرات الأسفار الی الاقطار» نام دارد که در ضمن نگارش الغدیر تدوین شده است. ایشان همچنین کتاب کامل الزیارات ابن قولویه را تصحیح کردهاند و توجه خاصی به آن کتاب (در ادعیه) داشتند. کتاب مذکور با عناوین الزیارات و جامع الزیارات نیز مشهور است. این نکته هم خالی از لطف نیست که مرحوم محقق طباطبایی اشاره دارد که علامه به دو کتاب در اثبات امامت بسیار علاقه داشت. یکى کتاب «عبقات الانوار» اثر گرانسنگ میر حامد حسین بود و دیگری «ضیاء العالمین» مرحوم ابوالحسن فتونى جدّ صاحب جواهر بود، و علامه معتقد بود که مانند آن دو اثر تا کنون نوشته نشده است ولی با انصاف باید گفت الغدیر خودش بینظیر بود.
علامه امینی علاوه بر نگارش کتاب، مؤسس یکی از مهمترین کتابخانههای جهان اسلام، به نام کتابخانه امیرالمومنین (ع) در نجف اشرف است که امروزه از مراکز مهم مطالعاتی شیعه در نجف اشرف به حساب میآید.
«خبرگزاری دانشجو»- چه وجه تمایزی در اندیشه علامه امینی اثر ایشان را از آثار بزرگانی چون شیخ کلینی، علامه مجلسی، شیخ صدوق که به تدوین و جمع آوری احادیث و روایات در آثاری گرانقدر پرداخته بودند، متمایز نمود؟
صداقت: بهترین تعبیر درباره علامه امینی را استاد مرحوم دکتر شهیدی دارد. او میگوید: «امینی تکلیف مذهبی خود را در حد هشام بن حکم، ابوسهل نوبختی، صدوق، مفید و سید مرتضی انجام داد.» این عبارت کوتاه همه چیز را درباره علامه امینی بیان کرده است. شهیدی به درستی علامه امینی را مجدد مذهب میدانست.
مراد او از مجددان مذهب، شخصیتهای علمی شیعه است که از آغاز غیبت صغری یعنی 260 قمری تا امروز، با کوششهای علمی و عملی خویش، مسیر فکری مذهب شیعه را تثبیت کردهاند و یا بدان رونقی دادهاند. امینی احیاگر و مجدد است، همچنانکه شیخ کلینی (ره) و شیخ صدوق (ره) چنین بودهاند و نباید آن دو را تنها ناقل روایات دانست. البته مرحوم علامه مجلسی (ره) به رغم کارها و خدمات بزرگش، در ذیل آن دو قرار دارد.
من علاوه بر امینی، دو شخصیت دیگر را در دوران معاصر مجدد مذهب شیعه میدانم که یکی از آنها مرحوم علامه طباطبایی و دیگری مرحوم حضرت امام خمینی (ره) است. در اینجا توجه کنیم که علامه عبدالحسین امینی از شاگردان معروف آیات عظام میرزا حسین نائینی صاحب کتاب «تنبیه الامه و تنزیه الملّة«، عبدالکریم حائری یزدی، محمدحسین غروی اصفهانی بود.
امام خمینی نیز از شاگردان مرحوم عبدالکریم حائری یزدی و نیز میرزا محمدعلی شاهآبادیصاحب کتاب «شذرات المعارف» به شمار میرفت و نیز علامه سید محمدحسین طباطبایی هم از شاگردان معروف مرحوم نائینی و محمدحسین غروی اصفهانی بود. که بررسی این شجرهنامههای علمی، خود مجال دیگری را میطلبد.
اگر کار این سه تن را در کنار هم در نظر بیاوریم، خود را با انقلاب فرهنگی بزرگی در یکصد سال اخیر مواجه میبینیم. اهمیت کار مرحوم علامه امینی(ره) در حوزه اعتقادات از طریق احیای فقه تاریخ بود. اهمیت کار علامه طباطبایی (علوم قرآن و احیای مکتب اصیل تفسیر بر پایۀ شیوه اهلبیت (ع) و اهمیت کار امام خمینی(ره) تحول در فقه سیاسی با طرح موضوع ولایتفقیه بود.
تا اصل «ولایت» در جامعه مستحکم نشود، اصل «ولایتفقیه» حاکم نخواهد شد. در واقع، الغدیر علامه امینی، مقدم بر ولایتفقیه مرحوم حضرت امام (ره) است و تأثیرگذارترین اثری است که در راستای تحکیم اصل «ولایت» در دوران معاصر نوشته شده است.
غالب شاگردان برجسته حضرت امام خمینی (ره) از شاگردان علامه طباطبایی (ره) نیز بودهاند و تمامی شاگردان مکتب امام خمینی (ره) تحت تأثیر الغدیر علامه امینی (ره) واقعشدهاند. چه آنکه این کتاب در زمان خود انقلاب فکری بزرگی در حوزههای علمیه به پا کرد و بازتابهایی وسیع در جهان اسلام داشت که به تعبیر استاد شهید مرتضی مطهری (ره) موجی عظیم در جهان اسلام پدید آورد. کار این سه تن مبدل به سنتی زنده و مستمر شد. زیرا آنان تحقیقاتشان را مکتوب کردند و به تربیت شاگردان جهت ادامه کار، اهتمام داشتند. بنابراین بهراحتی میتوان از امام خمینی و شاگردانش، علامه طباطبایی و شاگردانش، و علامه امینی و شاگردانش سخن گفت.
«خبرگزاری دانشجو»- الغدیر چه خدمت خاص و ویژه ای به جهان شیعه ارائه داده است؟
صداقت: انگیزه اولیه مرحوم علامه امینی جمع آوری اشعاری درباره غدیر خم بود. اما به توفیق الهی به سرعت متوجه اهمیت نگارش جلد اول کتابش شد. مرحوم میرزا محمّد على اردوبادى، از علماى و ادبای بزرگ نجف اشرف مورد مشورت علامه امینی بودند. به تعبیر مرحوم محقق طباطبایی (ره) او هرچه مینوشت تا توسط مرحوم اردوبادی کنترل نمیشد، به چاپخانه نمىفرستاد. زمانی که کتاب الغدیر منتشر شد، برخی از مراجع بزرگ آن روزگار کتاب الغدیر را کتاب شعر دانسته و حتی صرف سهم امام را برای انتشار آن جایز ندانستند.
اجمالاً در باب اهمیت کار علامه امینی (ره) به یک مورد آن اشاره میشود و البته بیان همه موارد نیازمند مجالی دیگر است که در یک گفتوگو نمیگنجد. حدیث غدیر حدیثی است متواتر و مورد اجماع همه بزرگان و علمای اسلام در طول تاریخ اسلام است؛ و هرچند در باب برخی از عبارات آن اختلافنظر موجود است، اما در عباراتی از آن هیچ تردید و انکاری وجود ندارد.
یکی از آنها این است که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» در اینجا اختلاف، صورتی ادبی به خود میگیرد و آن اینکه مسلمانان چه فهمی از واژه مولی (ولی) دارند؟ آیا به معنای رهبری و سرپرستی است و یا صرف محبت و دوستی؟ علامه امینی هوشمندانه مدخل هر مجلد از کتاب «الغدیر» را به تفکیک هر قرن، از شعر شاعران بزرگ جهان اسلام آغاز کرد و به کندوکاو در آثار لغتشناسان و محدثان و مورخان و مفسران پرداخت. انتخاب مدخل شعر به خوبی نشان داد که برجستهترین شاعران عرب، که فهم آنان در زبان و ادبیات عربی «حجت» است، لفظ مولی در حدیث غدیر را به معنای امامت و سرپرستی امیرالمؤمنین دانستهاند علامه در آغاز هر مجلد الغدیر، وقتی وارد اشعار و قصاید میشود، آغازی طوفانی دارد. او به خوبی اثبات کرد که وقتی بسامد آماری مضمونی در اشعار بزرگان ادبیات یک دورۀ تاریخی بالا رود، دیگر بیان آن مضمون یک اتفاق و در ردیف امور تصادفی نیست. علامه امینی حدیث غدیر در شعر و ادب عربی را از خود امیرالمؤمنین علیه السلام و صحابه شروع کردند، بعد شعرا، بعد تابعین، که به طور ارسال مسلم و یقینى این حدیث را از پیغمبر (ص) نقل کردهاند و در مدخل هر کتاب قرن به قرن فهم صحابه، تابعان و شعراء و بزرگان زبان و ادب عربی را آوردند. این کمترین که چند سالی است در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، (مرکز تحقیقات امام علی علیهالسلام) در حوزة شیعهشناسی اهل سنت فعالیت میکنم، ندیدهام که کسی از سلفیها یارای رد الغدیر را داشته باشد. و این نشان از عظمت کار علامه دارد.
«خبرگزاری دانشجو»- آیا امروز حق آثاری چون الغدیر در فضای فکری، دینی و اندیشه ای حوزه ها و دانشگاه ها ادا می شود و از چنین آثاری بهره مندی به حقی صورت میپذیرد؟
صداقت: هر موضوعی که در دانشگاه نیازمند بررسی قلمداد میشود، ابتدا در آثار روش تحقیق مورد توجه واقع میشود. روش تحقیق درسی که به دنبال آموزش راههای تحقیق به نسلهای بعدی است. جامعه پیش از آنکه نیازمند نقل داستان کرامت های علمای شیعه باشد، نیازمند آموختن معارف آنان و پرورش نسلهای بعدی بر پایه تحقیقاتشان است.متاسفانه کار بزرگ علامه امینی (ره) در کتابهای دانشگاهی به ویژه روش تحقیق منعکس نشده است. اهمیت الغدیر تنها در طرح مبسوط و مستند مسئلۀ امامت و خلافت از دید شیعه نیست؛ بلکه، الغدیر دایرةالمعارف بزرگی از اعتقادات شیعه است، عملاً یک دوره آموزشِ «جامعنگری» برای اهل علم و دانش است.
جامعنگری یکی از اهداف مهم امینی در زنده کردن اذهان امت بود. به تعبیر محمدرضا حکیمی مرحوم علامه شیخ عبدالحسین امینی درک میکرد که جهان، امروز صاحب صدها جریان فکری، فلسفی، سیاسی، تربیتی، اقتصادی، و نظامی بینالمللی است. بنابراین، مرزبان حماسۀ جاوید و سرپرستی کلیت مواریث علمی و حقوقی و اجتماعی و سیاسی علی و آل علی (ع) را نمیتوان فدای چند سال فقه و اصول خواندن و طلبگی کردن فلان آقا کرد.
در پایان به این نکته اشاره میکنم که استاد محمدرضا حکیمی که آخرین لحظات زندگی علامه امینی (ره) را در خیابان بهشت تهران درک کرده است، در پایان کتاب «حماسه غدیر» که کتابی خواندنی و آموزنده درباره علامه امینی است، توصیفی زیبا از عظمت آن عالم بزرگ و آخرین لحظه حیات او دارد. علاوه بر آن کتاب، یادنامه علامه امینی محتویی مجموعه مقالات محققان در یاد آن عالم پرهیزکار و نیز مجموعه مصاحبههای مرحوم محقق طباطبایی درباره علامه خواندنی و آموزنده است.
جریان سلفی گری روزبهروز در سطح جهان اسلام گسترش مییابد و به تبع آن فعالیت های مختلف افراطی به نام اسلامگرایی نیز افزایش یافته است که سر بریدن و کشتارهای گروههای تکفیری در سوریه، پاکستان، عراق و در تازهترین مورد در مصر، ماحصل ترویج عقاید این جریان است. به همین بهانه پای صحبت دکتر کامیار صداقت ثمرحسینی، عضو هیأت علمی و استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نشستیم تا به ریشه یابی عقاید این گروههای انحرافی بپردازیم.
* سلفیهای تکفیری چه کسانی هستند؟
- سلفیه مکتبی است که طرز فکر و عمل پارهای از صحابه، تابعان و تابعان آنها را حجتی شرعی برای زندگی در عصر حاضر قلمداد میکند.پیروان این عقیده، از یکسو از موازین فقه مذاهب چهارگانه اهل سنت خارجشدهاند و از سوی دیگر با باز کردن راه اجتهاد بر اساس فهم صحابه، باب پیدایش برخی فتاوی افراطی نادرست و سلیقهای را گشودهاند. شکلگیری چنین عقیدهای از سده چهارم هجری قمری آغاز شد، اما بعدها توسط ابنتیمیه و شاگردانش مدون شد و نهایتاً با محمد بن عبدالوهاب و از طریق حاکمان آل سعود در دوران معاصر تجدید حیات یافت. به سلفیها به اعتبار نام محمد بن عبدالوهاب، وهابی نیز اطلاق میشود. در این سیاق، «تکفیری»عنوانی است که به فرد یا جریانی اطلاق میشود که غالباً برخاسته از قرائتهای مختلف سلفی وهابی، مسلمانان را بهصرف آنکه با آنان همعقیده نیستند، بر خلاف معیارهای شرعی شناختهشده، متهم به کفر و خروج از دین میکنند. کافر خواندن مسلمانان و یا اصولاً مذاهب اسلامی، پیامدها و واکنشهای عملی مهمی در جوامع اسلامی دارد. چنانکه فتاوی تکفیری در پس بسیاری از اقدامات تروریستی پاکستان و عراق و اخیراً جنایت شهادت شیعیان مصر، قرار دارند. جهت مطالعه بیشتر درباره عقاید وهابیت، آثار حضرت آیتاللهالعظمی سبحانی توصیه میشود.
* چه اعتقاداتی در سلفیهای تکفیری موجب این اقدامات وحشیانه و خشونتآمیز میشود؟
- شیعهشناسیِ گروههای مختلف سلفی (وهابی) اعم از جهادی و تکفیری و یا رسمی و علمی، بهرغم همه اختلافنظرهای درونیشان درباره دیگر مسایل، کموبیش شکلی یکسان و مشابه دارد و معمولاً متأثر از آثار ابنتیمیه و شاگردش ابنقیم الجوزی است که اثرگذارترین شخصیتها بر سلفیهای معاصر چون محمد بنعبدالوهاب و شاگردانش بودهاند. مهمترین دلیلی که آنان در توجیه تکفیر شیعیان ارائه دادهاند، ادعای دروغینِ «اعتقاد شیعه به تحریف قرآن» است. وقتی پیروان یک مذهب متهم به عدم اعتقاد به قرآن میشوند، بهراحتی میتوان سایر باورهای نادرست درباره آنان را تبلیغ کرد و آنان را متهم به عقایدی غیرتوحیدی کرد. این در حالی است که علمای بزرگی از شیعه مانند مرحوم شیخ صدوق (ره) تا روزگار معاصر همانند مرحوم امام خمینی (ره) و شاگردانش همچون مرحوم آیتالله معرفت (ره) همگی بر تحریفناپذیری و صیانت قرآن از تحریف تاکید کردهاند. در سالهای اخیر، بهویژه پس از بحران سوریه، عملیات روانی سنگینی در مصر علیه شیعیان آغاز و تشدید شد که محور اصلی تمام نظرات تکفیری شیوخی چون محمد عبدالملک الزغبی و یا ابواسحاق الحوینی، محمد فرید، محمدابراهیم منصور و دیگران، بر پایه همین اتهام بوده است.
دهها سال پیش مرحوم آیتالله حاج شیخ حسن سعید تهرانی (ره) در کتابخانه مسجد چهلستون بازار تهران، گنجینه قرآن را تأسیس کرد. او کوشید تا نسخ مختلف قرآن کریم را به هر میزان که میتواند از سراسر جهان - اعم از چاپی و خطی، با ترجمه و یا بدون ترجمه - جمع کند که در آن زمان مجموعاً بالغ بر هزار نسخه شد. علاوه بر آن در حدود سی و پنج هزار مجلد کتاب جمع کرد که بیست هزار مجلد آن مربوط به علوم قرآنی بود. پشت سر تأسیس گنجینه قرآن اندیشهای راهبردی برای آینده شیعه و تقریب مذاهب اسلامی موجود است. من چندین بار سعادت دیدار با آن عالم بزرگ را داشتم و شوق و شور و اخلاص او را نسبت به هدفی والایی که داشت فراموش نمیکنم. آن مرحوم با تأسیس این کتابخانه عملاً سلفیهای وهابی را در مقابل این پرسش قرار میداد که از بین تمام قرآنهای موجود در این گنجینه قرآنی، آن قرآنی که ادعا میکنید شیعه آن را قبول دارد و تحریف شده است، نشان دهید؟
یهودی قلمداد کردن عقاید شیعه، اتهام ناروای دیگری است که از سوی سلفیها مکرر بیان میشود. این موضوع را معمولاً در ذیل داستان عبدالله ابن سبأ مطرح میکنند. علامه عسکری (ره) در تحقیقات خود افسانه بودن شخصیت عبدالله بن سبأ را نشان میدهد. بر این اساس، شخصی یهودی از اهالی یمن که ظاهراً مسلمان شده بود، اول بار عقاید شیعی را بر اساس تعالیم یهودی بیان کرد و اینچنین او مؤسس عقیده شیعه است! برخی از سلفیها مانند سعدی مهدی الهاشمی که از اساتید دانشگاه امالقری سعودی است، با استفاده از این داستان، راویان شیعی را نیز یهودی پنداشتهاند. مابقی اتهامات و ادعاها درباره شیعه معمولاً حولوحوش این دو محور اصلی و یا فرع بر آنها هستند.
* میزان تطابق اعتقادات ایشان با منابع اهل سنت چگونه است؟
- سلفیه در طول تاریخ همواره فرقهای حاشیهای در کنار مذاهب اصلی چهارگانه برادران اهل سنت بوده است. خاستگاه آنان هرچند مذهب حنبلی است، اما خود اهل اجتهادند و از صورت سنتی آن خارجشدهاند. در دوران معاصر، سیاست رسمی عربستان سعودی مبتنی بر تصفیه متون اهل سنت از هر آنچه خارج از اعتقادات سلفی است و تربیت دانشجو و استاد بر پایه متون جدید بنا شد. هدف از اتخاذ چنین سیاستی که مورد توجه شیوخی چون ناصرالدین آلبانی بود، تبدیل سلفیه به جریان اصلی اعتقادی اهل سنت بود. این موضوع که اکنون بدنه اصلی شیوخ سلفی مصر، از قبیل ابواسحاق حوینی، محمد حسان، محمد اسماعیل مقدم، محمدحسین یعقوب، محمود المصری همگی تحصیلکرده عربستان سعودیاند، بدان معناست که عربستان سعودی از چندین دهه پیش درصدد تربیت نسل جدید شیوخ سلفی بوده است. در حقیقت، در حدود نیمقرن گذشته ما شاهد بزرگترین جابهجایی جمعیتی استاد و دانشجو در جهان اسلام جهت تعلیم و تربیت در عربستان سعودی بودهایم. این موضوع را به طور مفصل در مجلد سوم کتاب شیعهشناسی معاصر اهل سنت که به دانشگاهها و مراکز آموزشی مخالفان تقریب مذاهب اسلامی اختصاص دارد، تشریح کردهام که انشاء الله در آینده از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر خواهد شد. این جابهجایی کوششی هدفمند برای تغییر عقاید اسلامی در سطح جهان اسلام است و در حقیقت موضوع بسیار وسیعتر از مخالفت سلفیهای وهابی با شیعه است و مشکل را نباید صرفاً مشکل شیعه پنداشت.
* موضع رسانههای غرب و پوشش خبری رسانههای جمعی غرب به اقدامات سلفیهای چیست؟
- در رابطه با رسانهها دو نکته جالبتوجه است. اول آنکه در فاصله سالهای 2003 میلادی تا 2006 میلادی که با تغییر رژیم بعثی عراق تا اعدام صدام همراه شد، ماهوارهها و پایگاههای اینترنتی سلفی، با مفهومپردازی درباره «هلال شیعی»، بهصورتی تصاعدی تأسیس و یا فعال شدند و ادبیات وسیعی در شیعههراسی و تکفیر شیعیان تولید کردند. اصطلاح هلال شیعی را اول بار توسط ملک عبدالله در اثنای سفرش به ایالاتمتحده در دسامبر سال 2004 میلادی بیان کرده بود. این تبلیغات رسانهای بعدها در جریان قیام مردم مظلوم بحرین و بحران سوریه به اوج خود رسید.
درصورتیکه به مالکیت سرورهای پایگاههای اینترنتی تکفیری توجه کنیم، مشخص میشود که بیشتر آنها متعلق به شرکتهای آمریکایی است.نکته دقیقاً همینجاست. اگر وبگاه و پایگاهی در ایالاتمتحده آمریکا به تهییج افکار عمومی جهت قتل شهروندان آن کشور مبادرت کند، گردانندگان آن فوراً بهعنوان تروریست تحت تعقیب قرار میگیرند و فعالیت پایگاه مزبور متوقف میشود؛ اما درصورتیکه چنین پایگاهی در راستای تفرقه و نفاق و کشتار در میان مسلمانان فعالیت کند، مادام که در تعارض با امنیت ایالاتمتحده آمریکا نباشد، فعالیتش بهصورت رسمی در پایگاههای آمریکایی جریان دارد. این دوگانگی در رفتار به این معناست که مسلمانان نسبت به شهروندان غربی، انسانهای درجه دو و فاقد اهمیتاند؛ چنانکه در جنایات مربوط به رژیم غاصب صهیونیستی نیز همین قاعده را برقرار میکنند.
از سوی دیگر باید توجه داشت که استعمارگران غالباً بهصورت مستقیم وارد عمل نمیشوند. آنان با آگاهی بر زمینههای تفرقه و تضاد، ترتیبی میدهند تا مسلمانان خود به جان هم بیفتند؛ بیآنکه بدانند اصل ماجرا از چه قرار بوده است. واکنش غربیها در قبال عملیات تروریستی القاعده و مانند آن در جهان اسلام، معمولاً محکومیت آن است؛ اما این محکومیت موجب نمیشود تا شبکههای ماهوارهای تکفیری الخلیجیه، صفا، وصال و مانند آن تحریم شوند و یا پایگاههای اینترنتی مخالفان وحدت اسلامی که به اشکال مختلف سراسر شعار قتل و کشتار را سر میدهند، از سرورهای غربی حذف شوند.
* آیا علماء اهل سنت و روشنفکران و فرهیختگان جامعه اهل سنت از سلفیها حمایت میکنند؟
- عموم علمای اهل سنت پیرو سلفیه وهابی نیستند و حتی بسیاری از آنان خود مورد حمله و طعنه وهابیان هستند و آنان که به ادبیات سلفیه آشنایند، سنت ردیهنویسی سلفیها بر عقاید دیگران را به خوبی میشناسند.
مرحوم شیخ حسن البنا که در جلسات دارالتقریب قاهره شرکت میکرد و یا مرحوم شیخ مصطفی عبدالرازق، شیخ عبدالمجید سلیم و شیخ محمد مصطفی المراغی و شیخ محمود شلتوت، عبدالمتعال الصعیدی، فتحی یَکَن، شهید شیخ محمد سعید رمضان البوطی، احمد حسن الباقوری، دکتر حامد حفنی داود، دکتر علی عبدالواحد وافی، شیخ عبدالرحیم السائح، شهید دکتر فتحی شقاقی، شیخ احمد کفتارو، شیخ محمد الحبیب بن الخوجه، شیخ احمد بدرالدین حسون و صدها شیخ و عالم و دانشمند بزرگ دیگر اهل سنت که پرچمدار وحدت اسلامی بودند، هر یک به فراخور فعالیت خویش، خدمتی بزرگ به وحدت اسلامی کردهاند. رحمت خدا بر شیخ محمد غزالی باد که با صراحت هرچهتمامتر گفت که: «اگر میتوانست گروهی از اهل سنت را برای یاری شیعه در جنگ با حزب بعث عراق اعزام کند حتماً آن را انجام میداد ولی افسوس که توان چنین کاری را ندارد.» شیخ عبدالله موصلی که از شیوخ وهابی در مصر است، در صفحه 214 کتاب «حقیقة الشیعة، حتی لا ننخدع» با خشم زائدالوصفی به مرحوم غزالی و دفاع او از فتوای شیخ محمود شلتوت در جواز تعبد به مذهب شیعه اثناعشری، حمله میکند
* مهمترین اقدام اساسی که میتوان در کاهش این جنایات علیه شیعه داشت چیست؟
- به نظر من، باید صورتمسئله شهیدان شیعه، چه در مصر و چه در پاکستان و سایر نقاط جهان را در صورتمسئله اعتقاد به صیانت قرآن از هرگونه تحریف و تغییر تعریف کنیم. دشمنان وحدت اسلامی میکوشند تا شهادت شیعیان را به موضوع شیعه در برابر اهل سنت تقلیل دهند. این در حالی است که اهل سنت در برابر شیعه نیستند، بلکه این مخالفان وحدت و تقریب مذاهب اسلامیاند که در برابر موافقان و منادیان وحدت اسلامی قرار دارند. این صورتمسئله نشان از اهمیت نقش و رسالت مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی دارد که حضرت آیتالله حاج شیخ محمدعلی تسخیری خدمات بزرگی برای گسترش آن انجام دادهاند و اینک با مدیریت حضرت آیتالله اراکی مسیر وحدت اسلامی را دنبال میکند.
* دستاویز دشمنی سلفیها با تشیع چیست؟
- ما باید مسئله را در قالب مطالبه همه مسلمانان جهان تعریف کنیم. اگر شیعیان مصر به این صورت مظلومانه به شهادت میرسند، ناشی از انتشار تبلیغات دروغینی است که محور اصلی آن اتهام دروغین «اعتقاد شیعه به تحریف قرآن» است. این تبلیغات روانی موجب میشود تا جنایت قتل مسلمانان شیعه توجیه و حتی با افتخار از صحنههای آن فیلمبرداری کنند.
به نظر من ایران، در قالب نهادهای دولتی و بهویژه غیردولتی، باید پیشگام در تأسیس گنجینههای قرآن و مراکز دفاع از قرآن باشد. البته کارهای قرآنی خوبی صورت گرفته است، اما تاکید من بر ایدههایی چون ایده مرحوم آیتالله حسن سعید تهرانی است که پیشتر بدان اشاره کردم. وزارت امور خارجه، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و ... باید بر روی گنجینه قرآن مسجد چهلستون و مانند آن سرمایهگذاری کنند. باید آن ایده را بهعنوان راهبردی بینالمللی و با مشارکت علمای شیعه و اهل سنت، باز تعریف کرد و مراکزی با شعباتی در کشورهای مختلف و با مشارکت علمای مذاهب مختلف اسلام، فعال کرد. بهنحویکه نام ایران و شیعه در اذهان مسلمانان جهان تداعیکننده دفاع از قرآن شود. اینکه عربستان سعودی مانع توزیع قرآنهای چاپ ایران در موسم حج میشود، ریشه در سیاست آنان در به تصویر کشیدن جدایی شیعه از قرآن دارد و همین سیاست سلبی نشان از نقطهضعف اصلی آنان دارد. ما باید عملاً در اذهان مسلمانان جهان اسلام، شیعه را مطابق با حقیقت و واقعیت، یعنی جداناپذیر از اعتقاد به قرآن و صیانت آن از تحریف و تغییر ترسیم کنیم. از طریق همین گونه مراکز ارتباطات مسلمانان در فضایی دوستانه افزایش مییابد که خود موجبات همدلی بیشتر را فراهم میکند.
* پژوهشگاهها و نهادهای علمی در این میان چه نقشی میتوانند ایفا کنند؟
- باید مراکز پژوهشی خفته کشور در حوزه خاورمیانه و جهان اسلام فعال شوند. پژوهشها بهجای اکتفا به ترجمه چند مقاله و مقداری نقل مطالب، جنبه اطلاعات - عملیاتی پیدا کنند. باید دائماً افراد، گروهها، جریانها، سیاستها و راهبردهای مختلفی که در جهان اسلام دنبال میشوند مورد رصد قرار گیرند.اتفاقات امروز حاصل برنامهریزیهای دیروز بازیگران آن است و شناخت بهموقع خطر، واکنش مناسب بهموقع را ممکن میسازد. این کار نیازمند تأسیس مرکزی است که جهان اسلام را به طور دائمی رصد کند. هرچه شناخت ما از دوستان و دشمنان وحدت اسلامی بیشتر شود، قدرت ما در خلق ابتکارات تقریبی بیشتر خواهد شد. دشمنان اسلام برای اغراض پلید خود، تمامی اختلافات درونی میان مسلمانان از مذاهب مختلف را رصد میکنند و آنها را بایگانی میکنند. سپس با برجسته کردن همین نقاط اختلاف، نقاط ضعف جهان اسلام را نشانه میروند. فضای سنتی مطالعاتی کشور درباره خاورمیانه و جهان اسلام به سر آمده است و برای حضور در جهان اسلام باید جدیتر به پژوهش پرداخت. مسئولان باید بهصورت دائم فعالیتهای تقریبی و ضد تقریبی را رصد کنند و محصولات فرهنگی ارائهشده به جهان اسلام را بهدقت تحلیل کنند. از این طریق میتوان با سلایق و فضای مصرف تولیدات فرهنگی وبگاههای سلفی آشنا شد. فرمایش مقام معظم رهبری درباره بیداری اسلامی آن نیست که راجب به بیداری اسلامی سخن بگوییم، بلکه آن است که در مواجهه با جهان اسلام بیدارباشیم. این بیداری جز از راه رصد دائمی و ایجاد نظام بایگانی قابل رجوع برای دستاوردها و تجربیات گذشته، بهدست نمیآید.
مرحوم حاجی نوری كتابی دارد به نام: «فصل الخطاب فی تحریف كتاب رب الأرباب». احسان ظهیر هم كتابی نوشته به نام: «الشیعه والقرآن». حاجی نوری در باب یازدهم كتابش، آنچه روایت در مكتب خلفا بوده است كه از آنها می توانسته استفاده كند كه قرآن تحریف شده، آورده و در باب دوازدهم، چنین روایتهایی را از مكتب اهل بیت- علیهم السلام - آورده است.
احسان ظهیر در كتاب «الشیعه والقرآن»، فقط روایتهایی را كه حاجی نوری از مكتب اهل بیت- علیهم السلام - آورده، ذكر كرده است. مهمترین سبب كشتار شیعیان پاكستان به دست وهّابی های این كشور تا به امروز، این دو كتاب است.
من سه جلد كتاب در جواب حاجی نوری و احسان ظهیر نوشتم كه جلد اوّلش «الشیعه والقرآن» است. جلد دومش كه به نام «بحوث تمهیدیه» است، بیان اصطلاحات قرآنی است كه امروزه از دست ما رفته و تا آن اصطلاحات را نفهمیم، روایتی را كه آن اصطلاحات را دارد، نمی فهمیم. در این جلد، تمام احادیثی را كه در مكتب خلفا درباره قرآن آمده، در هشتصد صفحه بررسی كرده ام. جلد سومش هم تمام شده كه چاپ نشده است؛ در این جلد، تمام روایاتی را كه حاجی نوری از مكتب اهل بیت- علیهم السلام - آورده و به آنها استناد كرده كه قرآن تحریف و كم و زیاد شده، از لحاظ متن و سند بررسی كرده ام و به توفیق الهی ثابت كرده ام كه سندش چیست و متنش چیست. ان شاء اللّه چاپ می شود و می بینید كه قسمتی از مشكل، به دلیل نفهمیدن روایت است و قسمت دیگری به خاطر اشكال در قرائت حدیث. پس شریعت اسلام با دو وحی نازل می شده است: وحی قرآنی و وحی بیانی كه با وحی قرآنی تنها، ما به شرایع اسلامی (همچون نماز،روزه و حج) نمی توانیم برسیم.این، فرق بین شریعت خاتم الانبیا و سایر شرایع است؛ چرا كه در سایر شرایع، همه شریعت در كتاب آسمانی شان بوده (و كتاب آسمانی آنها تحریف شده). در شریعت اسلام ـ چون بنا بوده تا ابد بماند ـ اصول شریعت در كتاب آسمانی و وحی قرآنی است و شرح و بیانش در حدیث پیامبر- صلی الله علیه و آله - است.
علامه سید مرتضی عسکری: ۱۳۸۶، کتاب تاریخ حدیث پیامبر (ص) مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، ۲۵ - ۲۶.
صداقت ثمرحسینی در گفتوگو با فارس:عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات امام علی(ع) پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، از اتمام نگارش مجلد سوم شیعهشناسی اهل سنت(مراکز و مصادر آموزشی) خبر داد.
وی در ادامه افزود: بین این افراد تعدادی نیز ایرانی هستند البته بیشتر بحثها درباره این بود که مثلا در کشورهایی چون مصر، عربستان و ... چه کسانی شاگرد چه کسانی هستند و چه نوع ارتباطاتی با هم دارند، چرا که بسیاری از ارتباطاتی که اکنون در جهان اسلام شاهدش هستیم، وقایعی است که 30 سال پیش از آن به طور مثال اتفاق افتاده یا برنامهریزی شده است.
صداقت ثمرحسینی یادآور شد: به طور مثال در زمان حافظ اسد و اخوان المسلمین، قطر بسیاری از سوریها را به دانشگاههایش جذب کرد درصورتی که ما شاید تصور کنیم قطر امروز علاقهمند به مسایل سوریه شده درحالی که اگر دقت کنیم متوجه میشویم که این اتفاق پیشتر افتاده و قطر از سالیان سال پیش افراد یک حکومت دیگر را برای آینده خود پرورش داده است.
وی با اشاره به اینکه در این مجلد از جنبه آموزشی به مباحث نگاه شده و اکنون نگارشش به اتمام رسیده است، گفت: این مهم نیست که ما دقیقاً بگوییم چند مرکز هستند که در زمینه شیعهشناسی فعالیت میکنند، البته تعداد مراکز در این کتاب شمارش شده اما مهم این است که متوجه باشیم در تاریخ پیدایش سلفیه از ابتدا تا اکنون بزرگترین جابه جایی جمعیتی استاد و دانشجو در کشورهای جهان اسلام در عربستان اتفاق افتاده است.
وی اظهار داشت: شخصیتهایی چون علامه میرزا خلیل کمرهای، مرحوم آیتالله حسن سعیدی تهرانی و دکتر سیدجعفر شهیدی از شخصیتهایی هستند که در زمانه خود به خوبی متوجه سیاستهای عربستان سعودی شدند.
صداقت با تاکید بر اینکه سلفیها به صورتهای رسمی، جهادی اصلاح طلب، جامی و سروری دسته بندی میشوند، گفت: البته سلفیه جهادی عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی جزو گروههای زیرزمینیاند از این رو حضور دانشگاهی خیلی ندارند اما سلفیه رسمی که مدافع پادشاهی عربستان سعودی است با حمایت آنها نفوذ زیادی در دانشگاههای جهان عرب پیدا کردهاند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با تأکید بر اینکه از این مجموعه کتاب تنها جلد نخست به صورت کلیات منتشر شده و جلد دوم با عنوان «رسانههای اینترنتی» در مرحله انتشار است و مجلد چهارم آن نیز «مذاهب و گروههای مخالف شیعه» خواهد بود، توضیح داد: این مجموعه کتاب از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با همکاری مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی منتشر میشود.
انتهای پیام/ک
اللهم كن لوليك الحجة ابن الحسن، صلواتك عليه و علي آبائه، في هذه الساعة و في کل ساعة، ولياً و حافظاً و قائداً و ناصراً و دليلاً و عيناً، حتي تسکنه أرضک طوعاً و تمتعه فيها طويلاً ×××××××××××××××××